Γράψτε την λέξη που ακούσατε ή διαβάσατε και δείτε τι ακριβώς σημαίνει στο Λευκαδίτικο ιδίωμα!
μεγάλο χρονικό διάστημα. Η λέξη απαντάται στις φράσεις: “Χρόνια και ζαμάνια έχομε να ιδούμε …” – “Ζέστα μεγάλη, κακό ζαμάνι έχομε …”. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζαμάν(ι) (ἀκλ.) (ζαμενής, Ἀ.Τ. ζεμάν, Τ. ζαμὰν) = ἰσχυρότατος, ὑπερβολικός, μακροχρόνιος: «κάνει κάψη ζαμάνι», «χρόνια καὶ ζαμάνια ἔχει νὰ μᾶς . . . Περισσότερα
υπερβολικά άσχημος, ανάπηρος, αποκρουστικός. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζαμπάρκουδο /τὸ/ (ζαμενὴς-ἄρκτος, Τ. shέb-ρέγκ) = ἀνάπηρος, δύσμορφος, ἀποτρόπαιος. Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
συνάχι ακατάσχετο με πολλά φταρνίσματα – “Μ΄ έπιασε ζαμπαρούχι”. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζαμπαρόχ(ι) /τὸ/ (ζαμενάω-ὴς -ρόγχος, Τ. shέb-ρέγκ) = καταρροὴ τῶν ἀναπνευστικῶν ὀργάνων, συνάχι. Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
διακοσμητικό κομμάτι από μουσελίνα ή δαντέλα που σχηματίζοντας σούρα ή πλισέ προσαρμοζόταν στο πλαστρόν των γυναικείων φορεμάτων
Ζάν(ι)γο /τὸ/ (ζιζάνιον) = φίλερις, ραδιοῦργος, ἐνοχλητικός.
το μικρό γαϊδούρι. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζαντραβέλα -ι /ἡ, τὸ/ (άστράβη) = γαϊδαρέλα, γαϊδουράκι. Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
Ζάντσα /ἡ/ (Ἰ. usanza) = συνήθεια, ἰδιοτροπία, νευρικότης.
Λέμε: “δεν κάνει ζάπι” = δεν ησυχάζει, δεν σταματάει. “Δεν τον κάνουν ζάπι”, δηλ. δεν μπορούν να τον δαμάσουν. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζάπ(ι) /ἄκλ./ (ἰάπτω; Ἀ.Τ. ζάπτ, Σ. σdζαπὶμ) = σύλληψις, συγκράτησις, δάμασις, κατευνασμός: «τρεῖς νομᾶται δέν τονε κάν’νε ζάπι». Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
Ζαπίζω (ἰάπτω; Ἀ.Τ. ζάπτ, Σ. σdζαπὶμ) = συγκρατῶ, δαμάζω, καταβάλλω.
χειρίζομαι κάποιον, τον “κάνω καλά”, τον πειθαρχώ
Ζάρα /ἡ/ (ὄζος, σαίρω; ἐπι/ζαρέω) = πτυχή, ρυτίς, ζαρωματιά.
Ζαραφέτ(ι) (Τ. δζὰρ-ρεφὲτ) = εὐμενής, ἐπιεικής, ἤπιος. «μὲ τὸ ζαραφέτι»: μὲ τὸ μαλακό.
ψάρι της ανοιχτής θάλασσας με χελωνοειδές σώμα και κεφάλι βελονοειδές, όπως του ξιφία.
φυτό με βαθιές και σκληρές ρίζες, ζιζάνιο των χωραφιών, δυσκολόβγαλτο. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζαρκάδα = πολυετές βαθύριζο καί πολύ σκληρό ζιζάνιο πού δύσκολα ξεριζώνεται. Το Γλωσσάρι της Λευκάδας – Ηλίας Γαζής
Ζάρκος, § τὸ περίφραγμα, ἐν ᾧ τὸ ἑσπέρας μένουσιν αἱ αἶγες· τοῦτο καὶ τσάρκος καλεῖται. Σημ. Ἐκ τοῦ ἕρκος τροπῇ δωρικῇ τοῦ ε εἰς α καὶ προσθέσει τοῦ ζ δίκην συριστικοῦ πνευματισμοῦ. (Οἰκονομ. περὶ προφ. Ἑλλ. γλώσ. σ. 94). βλ. και τζάρκος (ο)
Ζάρω (Ἰ. usare) = συνειθίζω, προτιμῶ, ὀρέγομαι: «δὲν τὸ ζάρω τὸ κρέας».
ζαφορά Από τη σειρά βιβλίων “Λαογραφικά της Λευκάδας” του Πανταζή Κοντομίχη
κουφέτο και μια σειρά μικρών ζαχαρωτών της ποικιλίας κουφέτο. Χρησιμοποιείται σε προμαντέματα, μαγγανείες και σε ποικίλες άλλες εκδηλώσεις: χαρά, λύπη, πανηγύρια, βάφτιση, αρραβώνες κ.λ.π. Δημοτικό τραγούδι: “Σήμερα και αύριο είμαι εδώ κι ακόμα το Σαββάτο, / την Κυριακή σ΄ αφήνω γεια, γλυκό μου ζαχαράτο”. Παροιμία: “Όρσε, γαμπρέ, κουφέτα”. Λεξικό του . . . Περισσότερα
βλ. μπίζα
Ζβακίζω (Ἰ. sbacchiare) = μαστιγῶ, κτυπῶ διὰ ξύλου κ.τ.ὅ.
Σημειώνουμε τον ιδιωματισμό της Καρυάς, που χρησιμοποιεί τη γνωστή λέξη με αναγραμματισμό, βισγάντι>ζ(σ)βγάντι. Από το ιταλικό vescicante, βιζικάντι (λεξικό Mandeson), η προέλευση. Σχετικό και το ανακόλλι. Καρσάνικα Γλωσσικά Ιδιώματα – Δημ. Κατωπόδης βλ. και βιζγάντι (το)
τα κατάλοιπα του ζυμαριού της ελιάς μέσα στα τσόλια, μετά το στύψιμο στο πιεστήριο (τη μηχανή). Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζβεντίνα βλ. σβεντίνα. Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
χτύπημα στο ζβέρκο με την παλάμη. “Θα φας κανιά ζβερκιά και θα ιδείς”. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζβερκιὰ /ἡ/ (Ἀλ. ζβέρκ, Τ. ἐσβὲρ) = πλῆγμα διὰ τῆς παλάμης εἰς τὸν αὐχένα. Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης Ζβερκιά = σφαλιάρα, (χτύπημα με ἀνοιχτό τό χέρι στόν αὐχένα). . . . Περισσότερα
ο αυχένας, ο τράχηλος. Η λέξη χρησιμοποιείται τοπικά με μεταφορική έννοια στη φράση: “Εψώνισες από ζβέρκο”, δηλ, δεν έκαμες καλές δουλειές, απότυχες στις αγορές σου (μικρές και μεγάλες). Κι όμως, πολλοί λένε πως το νοστιμότερο μέρος του σφαχτού είναι ο σβέρκος. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζβέρκος . . . Περισσότερα
Ζγαρλεύω βλ. σγαρλάω.
Ζε(ϊ)μπέκ(ι)κο /τὸ/ (Τ. ζεϊπὲκ) = χορὸς τῶν Ζεϊβέκων, χασάπικος, πηδηχτὸς χορός. ζεϊμπέκικο
Σκοινί ή λουρί για τη ζεύξη των υποζυγίων. Αναβολέας, σκάλα αναβάσεως στο σελωμένο άλογο. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζεγὶ /τὸ/ (ζεῦγμα, Τ. ζεγκί, Σ. οὐζεγκίjα) = σχοινίον ἢ ἱμὰς ζεύξεως, ἀναβολεύς. Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
το πουλόβερ.
καίω με καυτό υγρό άνθρωπο ή ζώο. Μεταφορικά: “Θα σε ζεματίσω εγώ, έγνοια σου”. = θα σ΄ εκδικηθώ, θα σε τιμωρήσω. Αμετάβατο = καίω, είμαι πολύ ζεστός, έχω πυρετό: “ζεματίστηκα απ΄ το τηγανόλαδο”. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζεματάω -ίζω (ζέον ἵημι) = περιβρέχω μὲ ζέον ὑγρόν, . . . Περισσότερα
η γνωστή άλλως παπάρα. Δηλ. κομμάτια ψωμιού βρεγμένα από ζουμί οσπρίων, που βράζουν, και λάδι. Πρόχειρο, αλλά ορεχτικό φαγητό της φτώχειας – προφτασίδι. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Ζεματοῦρα /ἡ/ (ζέω, ζεματίζω) = τεμάχια ἄρτου ἐμποτιζόμενα εἰς ζωμὸν βραζομένων ὀσπρίων μὲ ἔλαιον. Tα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης