τσιρκάλ(ι)
Τσιρκάλ(ι) (Ἰ. circolare) = ἡ ἄνω στρογγύλη πέτρα τῆς παιδιᾶς «πρίτσολας».
Γράψτε την λέξη που ακούσατε ή διαβάσατε και δείτε τι ακριβώς σημαίνει στο Λευκαδίτικο ιδίωμα!
Τσιρκάλ(ι) (Ἰ. circolare) = ἡ ἄνω στρογγύλη πέτρα τῆς παιδιᾶς «πρίτσολας».
Τσίρκαλος /ὁ/ (Ἰ. circolare) = ἡ κάτω ἐπίπεδος πέτρα τῆς παιδιᾶς «πρίτσολας».
το πουλί ψαρόνι: είναι αποδημητικό με γυαλιστερά φτερά Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσιρόνι /τὸ/ = τὸ ἀποδημητικὸν πτηνὸν ψὰρ (ψαρόνι) τοῦ ὁποίου τὸ πτέρωμα στίλβει ὡς βεβρεγμένον, διάβροχος, μουσκεμμένος. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης Τσιρόνι = τό μεταναστευτικό πουλί (Ψαρόνι). Το Γλωσσάρι της Λευκάδας – Ηλίας . . . Περισσότερα
μικρό πουλί, που ακόμη δεν έβγαλε τα κανονικά φτερά Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσιροποῦλ(ι) /τὸ/ (Τ. τσῆρος-πῶλος, Ἰ. pollo) = μικρὸν πτηνόν, πουλερικὸν ἀτροφικὸν καὶ ἰσχνόν. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης Τσιροπούλι = μικρό καί ἀδύνατο πουλί, τσιροπούλια λέγονται καί τά σπουργίτια. Το Γλωσσάρι της Λευκάδας . . . Περισσότερα
το ψάρι σκόμβρος (σκουμπρί) σε αποξηραμένη κατάσταση. Τους τσίρους τους γνώριζαν από παλιά στο νησί και τους έτρωγαν συχνά. Σε κατάστιχο λογαριασμών του 1747 (Ιστορικό Αρχείο Λευκάδας) διαβάζομε: “δια τριάντα λίτρες ψάρια που τα έκαμα τζίρους δια τους αργάτες λ.(ίρες) 9¨.
Τσιρότο /τὸ/ (Ἰ. ceretta) = κηρωτόν, ἔμπλαστρον μὲ βάσιν τὸν κηρόν.
μικρή μπούκλα μαλλιών περιτυλιγμένη σε χαρτί μικρού κυλινδρικού σχήματος. Τα τσουρούφλια – γιατί ήταν δύο – τα ΄βανε η νύφη κατά τη μέρα του στεφανώματος, αλλά και αργότερα. Τα τσουρούφλια έμπαιναν δίπλα στους κροτάφους. Τσουρούφλι θα πει γαρίφαλο (γαλ. Girofle). Γαρίφαλο στ΄ αυτί δηλ. αφού τα φορούσαν και οι γυναίκες . . . Περισσότερα
καίω ελαφρά τις τρίχες της κεφαλής κάποιου. “Πρόσεχε, γιατί θα με τσουρουφλίσεις”, λέμε τη βραδιά της Ανάστασης καίω τα απομείναντα μικρά τριχοειδή φτερά των πουλερικών, μετά το μάδημά τους. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσιρουφλίζω (γῦρος, κηρός, Ἰ. giro, cero – φλογίζω) = περικαίω, καψαλίζω ἐπιφανειακῶς. Τα . . . Περισσότερα
γεμισμένος τελείως, χορτάτος, “παραφάγωνος” Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσίτα-τσίτα (τιταίνω; σιτέω) = παραγεμισμένος, παραφουσκωμένος. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
κεντάω, τσιμπώ “με τσίτ΄σε ένας ντάβανος” – “μ΄ ετσίτ΄σε μ΄ ένα αγριάγκαθο” Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσ(ι)τάω (Ἰ. ciccia, ciccione) = νύσσω, κεντῶ, κεντρίζω. «τὸν ἐτσίτ’σε νιὰ σφήκα», «μ’ ἐτσίτσε μὲ τὸ μαχαίρ τ’». Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
ο εκλεκτικός στο φαγητό του, αυτός που τρώει λίγο χωρίς όρεξη. “Α, έχω και το νοικοκύρ΄μου π΄δεν τρώει ό,τι κι ό,τι είναι τσιτζλόμος”.
ψιχαλίζει, αλλά ελάχιστα
Τσίτ(ου), το λέμε στις γάτες όταν νιαουρίζουν και ενοχλούν. Τις καλούμε να τ(σ)ωπάσουν και να απομακρυνθούν. Κατά τον Φιλίντα (Γλωσσογν. Γ, 212) και το φαινόμενο του συμφυρμού, cito, τσίτο σημαίνει σιωπή. Μαζί με το μουτιά (σιωπή) έχομε το τσιμουτιά (τσιμουδιά) και το γνωστό στα Επτάνησα ρήμα τσωπαίνω. Ο Μπαμπινιώτης στη . . . Περισσότερα
Τσίτσικας /ὁ/ = τέττιξ, τζίτζικας, ἡ ὀπισθία ἀκμὴ τοῦ δρεπανοειδοῦς κλαδευτηρίου.
ξύλινο βαρελάκι σε ελλειψοειδές ή κυκλικό σχήμα, μέσα στο οποίο έβαναν νερό, κρασί ή ξίδι. Οι μικρές δούγκες του στερεώνονται με δύο σιδεροστέφανα. Έχει μικρό στόμιο στην κορυφή και κρεμιέται με αλυσίδα ή σκοινάκι. Είναι πρακτικό και πολύ χρήσιμο σκεύος και το ΄παιρναν έτσι γιομάτο κρασί ή νερό στις αργατιές. . . . Περισσότερα
κρέας ζώων και του ανθρώπου. φράση:”φαίνεται το τσιτσί σου”, δηλ. είσαι γυμνός σε κάποιο σημείο του σώματος. Μια παλιά λαϊκή ιστορία μας λέει, πως μια χήρα που έκλαιγε τον άντρα της έλεγε μοιρολογώντας: “άντρα μου, και τι να σου πρωτοθυμηθώ, τα παπούτσια τα τσινά, το τσιτσί το πετσί ή την . . . Περισσότερα
Τσιτσίδ(ι) (Ἰ. ciccia) = θεόγυμνος, ἀπογυμνωμένος τελείως.
είδος μαργαρίτας του αγρού με κίτρινα άνθη Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσιτσιμίδα /ἡ/ (σύσσημος -ὶς) = τὸ χρυσάνθεμον ἡ μυκωνίς, τὸ χρυσάνθεμον τὸ σιτόφυλλον, ἡ κίτρινη μαργαρίτα τῶν ἀγρῶν. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
δροσιστικό αφρώδες αναψυκτικό. Παράγονταν από ντόπιους καφετζήδες με βασικά υλικά το νερό, το λεμόνι, τη ζάχαρη, το κρεμάρι και το τσίντζερι. Το τσίντζερι είναι τριμμένη ρίζα του φυτού ζιγγίβερις, κοινώς πιπερόριζα, γι΄ αυτό και η τσιτσιμπίρα χαρακτηρίζεται ως “ζύθος ζιγγιβάρεως”. Παρασκευάζονταν ως εξής: Έβαναν σε ένα βαρέλι ποσότητα νερού κι . . . Περισσότερα
ο μελόγλυκος καρπός της τσιτσιφιάς. Το τσίτσιφο έχει χρώμα ερυθροκίτρινο και κουκούτσι πολύ σκληρό. Είναι φρούτο ευτελές και σπανίζει κιόλας.
ελαφρό και διαπεραστικό κρύο. “Κάνει κρύο, κάνει τσίφι και κρυώνει τι κατσίφι”. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσίφ(ι) /τὸ/ (σεύω) = λεπτὸν ψύχος, ψυχρίτσα. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
το πουλί κιχλη, κίχλα. Και φυσικά αυτή που μασάμε, μόνο που αυτή σχετίζεται με το αγγλικό chicle. Όσον αφορά το πουλί, αποτελεί προσφιλές θήραμα και για τους καρσάνους κυνηγούς στο λιβάδι.
μικρό κουδούνι, που συνηθίζουν να βάζουν στα οικόσιτα ζώα Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσοκάν(ι) /τὸ/ (τύκος, τυκάνιον, Ἀλ. τσοκάνε -α) = κωδωνίσκος τῶν οἰκοσίτων ζῴων, κουδουνάκι. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
ευνουχίζω, αφαιρώ τους όρχεις του ζώου με τομή. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσοκανίζω (τύκος -άνη, τυκανίζω) = ὀρχεοτομῶ, εὐνουχίζω. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
έτσι χαρακτηρίζεται ο ανόητος και ανυπόληπτος άνθρωπος Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσόκ(ι) /τὸ/ (Ἰ. ciocco) = εὐήθης, βλάξ, κούτσουρο. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
είναι το κοινώς λεγόμενο σοβατεπί, δηλ. η περιφερειακή ζώνη, ξύλινη, μαρμάρινη ή γύψινη, που βάνουν στη βάση των τοίχων των δωματίων του σπιτιού. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσόκολο /τὸ/ (Ἰ. zoccolo) = τὸ σοβατιμπί, ἡ κατὰ τὴν βάσιν τῶν τοιχωμάτων οἰκοδομῆς προέχουσα προστατευτικὴ τῶν κονιαμάτων ζώνη. . . . Περισσότερα
το ανδρικό αιδοίο. Συναντάται στην απειλητική και προσβλητική φράση: “Στο τσόκο μου σε γράφω”, που συνοδεύεται με την ανάλογη χειρονομία. Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης Τσόκος /ὁ/ (Ἰ. ciocco) = πρέμνον, στέλεχος, τὸ πέος τοῦ ἄρρενος. Τα Λευκαδίτικα – Χριστόφορος Λάζαρης
τετράγωνος σάκος με κάλυμμα από γίδινο μαλλί, που το χρησιμοποιούν στα παλιά λιτρουβειά για να βάνουν μέσα το ζυμάρι της αλεσμένης στο αλώνι ελιάς. Τα γεμισμένα τσόλια τα έστηναν το ΄να πάνω στ΄ άλλο στη μηχανή (πιεστήριο) όπου με την πίεση και με ζεματιστό νερό έβγαινε το λάδι. τα φθαρμένα . . . Περισσότερα
Ένα από τα παιγνίδια, που παίζαμε μικροί. Το όνομα είναι αμάδες, αλλά με το τις (τσ) έγινε τσομάδες! Ο Κοντομίχης ταυτίζει με το “χάρακα“, αλλά είναι κάτι διαφορετικό.
Τσονὸς -ὴ -ὸ (Ἰ. cionno) = μικρόνους, ἐλαφρόμυαλος, ἐπιπόλαιος.