πάντρεμα (της φωτιάς)

εκτός από την παγκοίνως γνωστή της έννοια, η λέξη χρησιμοποιείται μεταφορικά σε ποικίλες περιπτώσεις καθημερινής ζωής.
Λέμε. π.χ.: “Πήρα ένα κιλό τράγιο και το πάντρεψα με κάμποσο χοιρινό κι έκαμα μια ωραία σούπα” – “Επάντρεψα αχλαδιά με μηλιά”, δηλ. κέντρωσα την αχλαδιά με μάτι μηλιάς.

Εθιμικά:
παντρεύομε τη φωτιά = βάνομε στη φωτιά ποικιλία ξύλων, κατ΄ επιλογήν, σύμφωνα με τα έθιμα. Αυτό γίνεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ή των Χριστουγέννων, το βράδυ και τελείται επίσημα και τελετουργικά. Ποστιάζουν στη γωνιά ξύλα διαφόρων δέντρων, φυτών, θάμνων, όπως της ελιάς, της συκιάς, του πουρναριού, του σκοίνου, αμπελόβεργες κ.ά. Ύστερα τα ραντίζουν με κρασί, λάδι και ξίδι και τους βάνουν φωτιά, κάνοντας το σταυρό τους όλοι ευχόμενοι “και του χρόνου”.

Γινόταν και με άλλο τρόπο: Ο νοικοκύρης έπαιρνε ένα ίσιο και χοντρό ξύλο – αρσενικό αυτό – και ένα άλλο με παρακλάδια κοντόχοντρο -θηλυκό – κι αφού τα πόστιαζε στη γωνιά ζευγαρωμένα, το ΄να δίπλα στ΄ άλλο δηλαδή, τα ράντιζε με λάδι και κραί, για να φύγουν τα παγανά.

Σε μερικά χωριά, όπως το Μανάσι, το πάντρεμα της φωτιάς γινόταν την παραμονή των Φώτων. Στα άλλα και στην πόλη συνήθως την παρααμονή των Χριστουγέννων. Σ΄ αυτή την περίπτωση ράντιζαν τα ξύλα στην όποιοα μορφή τους με κρασί και πάνω του έκοβαν τον Σταυρό.

Το έθιμο μας το παρουσάζει και ποιητικά ο Αρ. Βαλαωρίτης, στο “Φωτεινό” (Άσμα Β΄,  στ. 180-182)

…Βλέπεις φωτιά πατέρα;
ούτε Χριστουγεννιάτικη! Την πάντρεψες ο ίδιος
το βράδυ την παραμονή, την πότισες με λάδι,
τη ράντισες κρασί παλιό

Και σε σχετική σημείωση του ο ποιητής εξηγώντας τούτο το έθιμο αναφέρει: “Έθιμον τελούμενον κατά την Παραμονήν των Χριστουγέννων, εκ των πολλών λειψανων της αρχαίας θρησκείας και εκ των παρά αρχαίοις σπονδών” (Βίο και Έργα Γ΄ σελ. 409)

Από τη σειρά βιβλίων «Λαογραφικά της Λευκάδας» του Πανταζή Κοντομίχη