ἄ

Ἄ. ἐπίρρ. παρακελ. §ἄγε. Π. ἄ νὰ φύγουμε = ἄγε φύγωμεν.

Σημ. 1. Οἱ Λευκάδιοι λέγουσι καὶ ἄε ἀντὶ ἄ. Π. ἄε νὰ φύγουμε· ὅπερ ἐγένετο ἀφαιρέσει τοῦ Γ ἐκ τοῦ ἄγε (ἴδε Συλλαβ. 3)· ὥστε ἔχομεν ἄγε, ἄε καί, ἐκ τούτου ἄ. (Σύλλαβ. 5).

Σημ. 2. Δὲν ἤθελε σφάλει τις ἐὰν ἔγραφε δασυνόμενον τὸ μόριον τοῦτο, διότι συνηθέστερον προφέρομεν αὐτὸ ὡς χά. Τὸν δασυσμὸν τοῦτον τοῦ ἄγω, εὑρίσκομεν ἀρχαιότατον παρὰ Δωριεῦσιν· – ἔν τινι τῶν Λοκρῶν ἐπιγραφῇ φέρεται ΠΑΓΕΝ = ἄγειν (ἴδ. Οἰκονομ. Λοκρ. ἐπιγρ. σ. 5, 51). Ὡσαύτως καὶ παρ᾿ Ἡσυχίῳ εὕρηται Βαγός = ἀγός· οὕτως ἐξηγοῦνται καὶ τὰ ἀγέομαι, ἄγημα, Ἁγήσανδρος κτλ

­Ἄ. σύνδ. ὑποθ. § ἄ᾿ θέλῃς = ἂν θέλῃς.

Σημ. ἴδ. Σύλλ. 37. Πρβλ. καὶ τὸ Δωρ. αἴ = ἂν (Σύλλ. 2).

Σύλλαβος – Ιωάννου Σταματέλου

Ετυμολογική σημείωση:
Ειδικά ως προς τη σημασία 4, το ἄ προέρχεται αναμφισβήτητα από το ελλ. αν, του οποίου το τελικό [n] σιγάται στη φυσική, ανεπιτήδευτη ομιλία, δεδομένης της προτίμησης της νεοελληνικής για ανοιχτές συλλαβές. Σε αυτή τη σημασία δεν έχει καμία σχέση με το αρχ. ελλ. ἄγε (< ἄγω).

Επίσης, όσα αναφέρονται στη «Σημ. 2» σχετικά με τη δάσυνση του αρχ. ελλ. ἄγε, είναι εντελώς εσφαλμένα, καθότι η δασεία προέρχεται από ινδοευρ. [s] ή [j] σε συγκεκριμένες θέσεις και όχι από δίγαμμα [w]. Άλλωστε, με βάση και τη σύγκριση με ομόρριζα σε άλλες ινδοευρ. γλώσσες (π.χ. λατ. agõ, αρχ.νορδ. áka), προκύπτει με ασφάλεια ότι το ελλ. ἄγω δεν είχε ούτε [s], ούτε [j], ούτε [w] πριν από το αρχικό του φωνήεν. Βάσει άλλων παρατηρήσεων προκύπτει ότι πριν από το αρχικό του φωνήεν είχε το λαρυγγικό h₂, γι’ αυτό και ως πηγή του εικάζεται η ινδοευρω. ρίζα *h₂eǵ–

(Π.Γ. Κριμπάς)