χάρακας (ο)

παιδικό παιγνίδι που παιζόταν από κορίτσια κυρίως.

Παίζοταν με πρισσότερες από δυο παίχτριες. Πάνω σε μια επίπεδη επιφάνεια, κατά προτίμηση σε πλακόστρωτο,, αλλά και στο έδαφος, χάραζαν ένα παραλληλόγραμμο σχήμα, που το διαιρούσαν με δύο ή ή τρεις οριζόντιες γραμμές σε έξι ή οκτώ τμήματα. Το κάθε τμήμα, είχε επιφάνεια, τόση ώστε νε μπορεί να κινειται άνετα μέσα σε αυτό ένας παίκτης με το ένα πόδι.

Ο κάθε παίχτης εφοδιαζόταν μ΄ ένα κομμάτι κεραμίδι ή πλάκα, τη λεγόμενη αμάδα, και μ΄ αυτήν, όταν ερχόταν η σειρά του, άρχιζε από το πρω΄το τετράγωνο δεξιά σπρώχνοντας κουτσά με το ένα πόδι την αμάδα από τετράγωνο σε τετράγωνο, χωρίς όμως να πατήσει τη γραμμή ή να σταθεί το κεραμίδι του πάνω στη γραμμή. Τότε έχανε.

Νικητής ήταν όταν έβγαζε την αμάδα του έξω από το χαραγμένο χώρο, χωρίς λάθος. Σ΄ αυτήν την προσπάθεια του μπορούσε να σταθεί σ΄ ένα τετράγωνο και με τα δυό πόδια, να “ξεκουραστεί”.

Το παιχνίδι το συνέχιζε ο νικητής και δεύτερη και τρίτη φορά. Στη δεύτερη φορά πήγαινε όλο με “το κουτσό” πάντα με το ένα πόδι. Αν κέρδιζε κι έτσι, τότε έκανε την ίδια πορεία προωθώντας την αμάδα του με κλειστά μάτια. Την τρίτη όμως, αυτή, φορά σπάνια κέρδιζε.

Σε μερικά χωριά, όπως π.χ. στο Καλαμίτσι, και αλλού, αλλά κυρίως στη Χώρα, εκτός από το κανονικό παραλληλόγραμμο “χάρακα”,  έπαιζαν και μια παραλλαγή με το όνομα “Καλόγερος“.

Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης /

Από τη σειρά βιβλίων «Λαογραφικά της Λευκάδας» του Πανταζή Κοντομίχη

Μ΄ αυτήν την ονομασία – δική μας απ΄ όσο φαίνεται – σώζεται μέχρι και σήμερα το πολύ αγαπητό παιγνίδι των παιδικών μας χρόνων, το οποίο είναι παραλλαγή του αρχαίου “ασκωλιασμού”, όπως αυτό εξελίχτηκε σε κουτσό.

Στην Καρυά, έχομε τη δική μας παραλλαγή του χάρακα, με κοινά στοιχεία το “κουτσό” (δεξί και αριστερό πόδι εναλλάξ και το άλλο αιωρούμενο) και τα πηδήματα.Ο χάρακας ήταν (και είναι παιδικό και μάλιστα κοριτσίστικο παιγνίδι.

“Παίζομε το χάρακα;” ήταν η συνηθισμένη πρόταση των μικρών παικτών. Και η ανταπόκριση άμεση. Το παιγνίδι δεν είχε συνηθως θεατές, ούτε ποινές και έπαθλα. Ήταν ήσυχο, συγκρτικά με άλλα θορυβώδικα.  Οι παίχτες (παίχτριες), δυο συνήθως (χωρίς να αποκλείονται και περισσότεροι, οι οποίοι εναλλάσσονταν κατά τη διάρκεια του και αφού ο ένας “έχανε”. Το “γήπεδο” στην αυλή ή το δρόμο, χωρίς κίνηση τότε.

Χαράσσεται (από δω και το όνομα) στο έδαφος ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο σχήμα, περίπου 2 επί 4, υποδιαιρούμενο σε 6 συνήθως τετράγωνα όμοια στις διαστάσεις. (Έχει το σχήμα της πινακωτής).

Το χαράκωμα γίνεται (ιστορικός ο ενεστώτας) με ένα κομμάτι κεραμίδι ή κιμωλία, που την έκλεβαν από το σχολείο οι μαθητές.

Εκτός αυτού του κλασσικού σχήματος, υπάρχει και δεύτερο πολυπλοκότερο με περισσότερα “διαμερίσματα” και ένα (συνήθως) τρούλλο στην κορυφή, για ομορφιά.

Στην πρώτη περίπτωση ο ένας απ΄  παίχτες τοποθετει στο πρώτο τετράγωνο την “τσουμάδα”, ένα μικρό ίσο κεραμιδάκι ή και πέτρα κατάλληλη. Και με το ένα πόδι σηκωμένο (“αιωρούμενο”) προς τα πίσω, κουτσαίνοντας δηλαδή (από δω και το “κουτσό”) σπρώχνει με το άλλο του και με κατάλληλη κίνηση το κεραμίδι, ώστε αυτό να περάσει στην άλλη (τετράγωνο) θέση, περνώντας όμως την διαχωριστική γραμμή (όρος του παιγνιδιού), χωρίς να σταματήσει πάνω σ΄ αυτή ή να “πηδήσει” δυο τετράγωνα. Ήταν υποχρεωμένος να κάμει το γύρω όλων των τετραγώνων μέχρι το τέρμα, μαζεύοντας πόντους. Λέμε πόντους αριθμητικά τις επιτυχίες.

Στον β πιο σύνθετο σχήμα, εκτός από την ίδια με το πρώτο διαδικασία, είχε επί πλέον φιγούρες με πηδήματα μέσα στα τετράγωνα με τα δυο πόδια και ανοιγμένα τα σκέλη (άλματα κατάλοιπα του αρχαίου ασκωλιασμού).

Πρέπει να σημειώσουμε και την εφευρετικότητα των παιδιών και την ικανότητα να αυτοσχεδιάζουν ώστε να ποικίλεται το παιγνίδι. Μια τέτοια ποικιλία ήταν και το κλείσμο των ματιών κατά την εκτέλεση του παιγνιδιού, οπότε αυτό γινόταν πιο εντυπωσιακό. Είναι φανερή, στην περίπτωση αυτή, η επίδραση της τυφλόμυγας.

Παίγνια παλαιών Καρσάνων – Δημ Κατωπόδης