στρούνα (η)
παλιό έθιμο της Πρωτοχρονιάς, σύμφωνα με το οποίο δίνουν χρήματα και δώρα στα παιδιά.
στρούνα=μπουναμάς
Στρούνα, εκτός από τους γονείς, έκανε κι ο νουνός και ο κουμπάρος που στεφάνωσε τους γονείς και άλλα συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα. Η στρούνα θεωρείται κατά τα έθιμα ανταποδοτική πράξη.
Η λέξη είναι από το λατινικό strena = δώρον, του νέου έτους ή επ΄ ευκαιρία άλλης γιορτής. Σύμφωνα με τη ρωμαϊκή παράδοση τα δώρα αυτά δεν ήταν αρχικά παρά τρυφεροί βλαστοί από το άλσος της θεάς Stenia, συχνά αλειμμένοι με μέλι (Αθηναίος: “Την υπό των Ρωμαίων καλουμένην στρήναν”).
Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος – Πανταζής Κοντομίχης
Στροῦνα /ἡ/ (Ἰ. strena) = ἐθιμοτυπικὸν φιλοδώρημα τῆς πρωτοχρονιᾶς, μπουναμᾶς.
Στρούνα καί στούρνα = ὑποχρεωτικό φιλοδώρημα τήν ἡμέρα τῆς πρωτοχρονιᾶς στά παιδιά· ἀπ᾿ τούς συγγενεῖς καί φίλους, πού πρέπει νά περάσουν ἀπ᾿ ὅλα τά σπίτια γιά νά ποῦν χρόνια πολλά.
Το Γλωσσάρι της Λευκάδας – Ηλίας Γαζής
Έθιμο της Πρωτοχρονιάς. Στρούνα ή μπο(υ)ναμάς.
Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς, μετά το φαγητό, συνήθως έρχονταν στο σπίτι συγγενείς για τα “χρόνια πολλά” και τη στρούνα στα παιδιά. Πρόκειται για νόμισμα – σπάνια χαρτονόμισμα – που έδιναν οι συγγενείς στα παιδιά. Το συνηθέστερο ήταν ο “Ποσειδώνας” (εικοσάρικο), που λέγοταν έτσι γιατί στη μία από τις δυο όψεις του, είχε χαραγμένη τη μορφή του Ποσειδώνα. Αν τα παιδιά ήταν περισσότερα από ένα, κι αν ο συγγενής δεν διέθετε για όλα στρούνα, τότε τα μοιραζίτανε. Η μέρα της στρούνας ήταν η πιο χαρούμενη για τα παιδιά της τότε εποχής.
Ως προς την προέλευση του εθίμου, στον β΄τόμο του έργου “Βυζαντινών βίος” του Φ Κουκουλέ, λέγει χαρακτηριστικά ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης ότι οι Βυζαντινοί “και πόρους επιτήδευον”, δηλ. φρόντιζανε και για την εξεύρεση χρηματικού ποσού, για την αγορά δώρων και χαρτζιλίκι στα παιδιά. Αυτό ήταν συνηθέστατο στους Ρωμαίους.
Με ιδιαίτερη αγωνία, περιμένανε αυτή τη μέρα τα παιδιά, τα οποία, αφού έκαναν τις κατάλληλες ευχές και φιλούσαν γονείς και συγγενείς, πέρνανε από αυτούς ως αμοιβή ένα νόμισμα. Ακόμα τα παιδιά περνούσαν από σπίτι σε σπίτι και αφού προσφέρανε φρούτα με ένα νόμισμα μπηγμένο μέσα, πέρνανε ως αντίδωρο διπλάσιο ποσό. Αυτό ήταν ρωμαϊκή συνήθεια που στη συνέχεια πέρασε στον Πόντο. Εκεί κατά τα κάλαντα, οι νεώτεροι φιλούσαν το χέρι των μεγαλύτερων συγγενών, και αφού τελείωνε η λειτουργία έτρεχαν στα σπίτια των ευπορότερων κατοίκων. Εκεί τους πρότειναν μήλο ή πορτοκάλι λέγοντας “θείο κάλαντα” Και η αμοιβή ήταν ένα νόμισμα μπιγμένο μέσα σε ένα οπωρικό.
Οι βυζαντινοί το κατά τις Καλένδες, τα κάλαντα, διδόμενο νόμισμα, τα λέγανε ευαρχισμό ή στρήνα (strena). Η πρώτη, αρχαιοελληνική, ευαρχισμός, σημαίνει αίσιος οιωνός. Από το strena, ai λατινικό, εξελληνισμένα, στρήνα, βγαίνει το στρούνα (παρ΄ημίν) κατά τους φωνητικούς νόμους.
Καρσάνικα Γλωσσικά Ιδιώματα – Δημ. Κατωπόδης
Στρούνα, η: ο πρωτοχρονιάτικος μποναμάς των παιδιών. Στρούμπα-ος ελέγετο η σβούρα, το πλέον σύνηθες άλλοτε πρωτοχρονιάτικο παιγνίδι, (αρχ. στρόμβος)
Γλωσσάριο Ιωάννας Κόκλα