κάλαντα

Δημοτικά ευχητικά και εγωμιαστικά τραγούδια που έψελναν συνήθως παιδιά τις παραμονές μεγάλων θρησκευτικών εορτών όπως Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, τα Φώτα, του Λαζάρου κ.λπ.

Τα πρωτοχρονιάτικα κάλαντα στα χωριά της Λευκάδας τα έψαλαν τα παιδιά το πρωί της Πρωτοχρονιάς και οι νοικοκυρές τους έδιναν για το καλό χρήματα, πίτα κ.ά. φιλέματα.

Στην χώρα έβγαιναν την παραμονή και όχι μόνο παιδιά, αλλά και μεγάλοι. Έτσι οι ψαράδες των παραλιακών συνοικιών έφκιαναν μια μικρή βάρκα, τη φώτιζαν, τη στόλιζαν όμορφα και κρατώντας την στα χέρια έψαλναν τα κάλαντα. Μπροστά πήγαινε ο αρχηγός των καλαντάρηδων μ΄ ένα πορτοκάλι στα χέρια, που συνήθως το τοποθετούσαν μέσα σε πιατέλο στρωμένο με κεντητό πετσετάκι. Μαζί τους είχαν κι έναν φωνόγραφο “για να τα λέει μελωδικά”. Χτυπούσαν τις πόρτες κι έλεγαν: “Να τα πούμε;” – “Πέστε τα, ψχούλα μ'” ακουόταν από μέσα.

Όταν στο δρόμο μια παρέα παιδιών διασταυρωνόταν με άλλη, έκαναν “λἰγκρι“, δηλ. παινόνταν πως μάζεψαν περισσότερα. Πολλές φορές κατέληγαν σε πετροπόλεμο σε μέρα που όριζαν γιατί δεν πειτρεπόταν αυτή την άγια μέρα.

Σε μερικά χωριά έλεγαν και παινέματα για τον αφέντη και την κυρά του σπιτιού, για το μοναχογιό, για τον παπά κ.λπ. Τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει να ψάλλουν τα πανελλήνια κάλαντα.

Εδώ παρουσιάζουμε παραδοσιακά Λευκαδίτικα κάλαντα από την Κρυσταλία Γράψα, έτος γεννήσεως 1929, Εξάνθεια Λευκάδας, σε καταγραφή της κας Ελένης Γράψα

Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει
Βασίλη μ΄ πούθεν  έρχεσαι και πούθε κατεβαίνεις
Από το σπίτι μ΄ έρχομαι και στο σκολειό παγαίνω
Βασίλη μ΄  ξέρεις γράμματα, πες μας την αλφαβήτα
Και στο ραβδί του ακούμπησε να πει την αλφαβήτα
Και το ραβδί  τ΄  ήταν χλωρό, χλωρούς βλαστούς πετάει
Και πάνω στους  χλωρούς βλαστούς περδίκια κελαηδούσαν
Όχι περδίκια μοναχά αλλά και περιστέρια
Στον πάτο στη ριζούλα του κρύα βρυσούλα τρέχει
Και  παν΄ οι πέρδικες να πιούν και λούζουν τα φτερά τους
Και λούζουν τον αφέντη τους και λούζουν την κυρά τους
Κυρά χρυσή, κυρά αργυρή, κυρά μαλαματένια
Κυρά μου  τα παιδάκια σου τα μοσχαναθρεμένα
Λούζου τα και χτενίζου τα και στο σχολειό τα στέλνεις
Για να τα δέρνει ο δάσκαλος με μια χρυσή βεργούλα
Τα γράμματα είναι στο χαρτί κι ο νους τους στα παιγνίδια.
Κι από χρόνους και πολλούς και κατσίκια και λαγούς.

Από τη σειρά βιβλίων “Λαογραφικά της Λευκάδας” του Πανταζή Κοντομίχη
Τα κάλαντα είναι ευγενική προσθήκη στο λεξικό από την κα Ελένη Γράψα